Shkruan: Shefqet Dibrani
Mbresa rreth poezisë “ ALI PODRIMJA ËSHTË FAJTOR” , të poetit Sabit Rrustemi, botuar në Revistën SHESHI, Nr. 57-58 /korrik-shtator 2002 dhe ripublikuar në rrjetin social Facebook më 22 korrik 2023.ALI PODRIMJA ËSHTË FAJTORNë emër të poezisëNë emër të popullit lexuesAli Podrimja është fajtorSepse ka lëshuar thirrjeKushtrimBrenda tokës arbëroreHijës së sajKa parë vetëm zi dhe mace të zezaGjarpërin në zot duke kërkuarNjerëzit i ka harruar
“FAJTORI”
Sabit Rrustemi, saktësisht e gjen njeriun që ka “ bërë ” faj, dhe ai Njeri ishte Poeti i Madh Ali Podrimja . Kjo poezi përkushtuese, me një titull shumë shenjues, ta ndal frymën, t’i step ndjenjat dhe do të vetëdisojë për “ mëkatin ” e poetit i cili duke “ keqpërdorur , popullin lexues ” dhe “ Në emër të poezisë ka bërë faj” , dhe është bërë “ mëkatar ”, prandaj si i tillë Ai dhe vetëm Ai ishte “ fajtor ”.“ Mëkatin ”(?!), pëmes poezisë e gjuhës artisitike, për të gjallë të Tij ia zbuloi, po një i sojit të poetëve, ky jo me faj, por me përkushtim dhe ironi artistike, se mbase duhet të jeshë poet i përkushtuar si Sabit Rrustemi, për ta zhbiruar poetin tjetër, i cili ishte patriot fisnik, siç qe dhe çfarë na ishte në të vërtetë Poeti i Madh Ali Podrimja . Sipas kësaj metafore, e cila nis që nga titulli, fajtori u zbulua, atë e “ gjykoi ” artistikisht Sabit Rrustemi, ( siç thamë, po ashtu poet me emër ), ndërsa dënimin publik që ia paska bërë për të gjallë, është nderimi më madhështor i kësaj mënyre që mund t’i bëhej poetit Ali Podrimja.Publikimi i kësaj poezie fillimisht është bërë në Revistën SHESHI , Nr. 57-58 / korrik-shtatpr 2002. Më e madhërishme është se kjo poezi qenka lexuar në prani të poetit, tamam ashtu siç mund t’i lexohej padia fajtorit për fajësinë e bërë. Hipotetikisht dhe tejet realisht, nëpërmes artit poetik, Ali Podrimja , gjatë tërë jetës së tij ka bërë të tilla “ mëkate ”, dhe në të njëjtën kohë u bë poeti ynë më i madh i epokës së tij. T’ia lexosh një “ Fajësi të tillë ”, poetit Ali Podrimjes, është diçka e madhërishme që nuk përseritet më kurrë. Kështu poeti Sabit Rrustemi, për të gjallë të Poetit Ali Podrimja, i ka ndërtuar një monument artistik, për të cilin si asnjë poeti tjetër Sabit Rrustemi ka kryer një lloj borxhi në raport me Ali Podrimjen. Veçmas kur dihet se Ali Podrimja, të gjithë atyre që e kanë trajtuar krijimtarinë e tij u ishte mirënjohës, dhe ishte shumë i vetëdijshëm se ashtu i shërbente kombit dhe vetëdijes qytetare.
MAKUTËRIA
Pa dyshim Ali Podrimja, ka bërë një “faj” sepse “ Emblemë të veten ka bërë kullën/ Gurin ujin pyllin e pakufi ”, tashmë ai mban vulën e gjithë përgjegjësisë dhe bart “mëkatin” për gjithçka që nuk ka shkuar mirë në Kosovën tonë të bekuar, dhe siç shihet atij “ nuk i ka mjaftuar me kaq ”, por edhe “Sytë na i ka verbuar”, prandaj është Poet FAJTOR , kurse poezitë e tij tashmë mund të shpallen me aktgjykim si material mëkatar, veçmas “Për atë estetikë qenqe që e ka parë tek të tjerët”, kurse Poeti nuk ka duruar, nuk ka pra së shkruari kudo dhe kurdo “Sa n’këtë gazetë sa n’atë revistë/ Sa n’këtë libër sa n’atë libër”, prandaj edhe Sabit Rrustemi mirë e ka që ka arritur për ta adresuar jo vetëm “fajsinë” por tërë makutërinë e Ali Podrimjes, i cili si asnjë poet tjetër ishte grykës dhe lakmitar i tepruar për një estetikë artistike në poezinë shqipe. Ai nuk u ngop kurrë dhe shkoi me atë mall për të parë lirikë të mirë, edhe tek brezat tjerë që erdhën pas tij, andaj Ali Podrimja do të mbetet FAJTOR kryesor i kërkesës për vlera dhe për artin lirik!
KOSOVA ËSHTË GJAKU IM QË NUK FALET
Vërtetë a ka pasur FAJ Ali Podrimja, tash në kuptimin pozitiv?!Gjithsesi, po! Sepseveprimi i tij, sidomos poezia që shkruante Ai, solli risi në lirikën shqipe që krijohej në Kosovë. Si e tillë ajo solli edhe norma të reja estetike dhe vlerë të rrallë. Sado që identifikohej me dhembjen personale të poetit, veçmas ajo e shprehur në librin LUM LUMI , atë dhembje poeti e ktheu në vlerë universale, e cila përputhej edhe me vuajtjet e popullit të Kosovës. E tëra është e shprehur në vargun “ Kosova është gjaku im që nuk falet ”, e ky apel ishte thirrja më e guximshme që mund ta thoshte atëherë një intelektual. Pra, sipas këtij vargu, Ali Podrimja, në mënyrë estetike i ka shkelur rregullat, kurse në poezinë shqipe të vitetve gjashtëdhjeta e shtatëdhjeta (shekulli i shkuar) ka sjellë norma morale, të cilat i përpiu dhe i absorboi e tërë shoqëria kosovare, e cila ku më mirë e ku më zbehët vetdijësohej për fatin e vet nacional që ia kishte përcaktuar historia. Me fajin e vet a të tjerëve që përcaktonin zonat gjeostrategjike të interesit. Ishte koha e përfundimit të Luftës së Dytë Botërore, kur të gjitha vendet e Ballkanit, përveç Greqisë, ranë në ndikimin komunist. Edhe Kosova dhe Shqipëria do të përfshiheshin në këtë fat të zi. Prandaj për diktaturën komuniste, të gjitha veprimet patriotike, duke i përfshirë edhe vlerat letrare dhe poezinë ishin mëkatare, ndërsa mëkatari (autori), ishte Fajtor që duhej dënuar. Ftesat e tilla, sidomos vargu “ Kosova është gjaku im që nuk falet ”, për regjimin komunist ishte gabim dhe faj i madh. Por falë një vetëdije të lartë intelektuale, Ali Podrimja, me lirikën e tij, dhe në syrin e verbër të udhëheqjes politike komuniste, edhe pse e kishin zënë në faj(?!), ia krijuan mundësinë që ai ta lante (ta shlyente) fajin e bërë, por populli e dinte se me fajin e Ali Podrimjes(?!), “ sa trimi e sa vasha u nis rrugës së amshimit/ Në altarin e lirisë ”, tashmë shumë nga ata “Emër mbetën” dhe aty këtu i kemi edhe në ndonjë “pllakë guri e në kujtesë”, gjithësesi edhe në historinë më të re të Kosovës.Përgjegjësia që kishte elita intelektuale, veçmas kur ajo prishte rregulla, kur shkelte mbi normën morale të vëllazërimit e bashkimit ose kur intelektualët nuk i zbatonin urdhërat shtetërore ata fajsoheshin, dhe madje kategorizoheshin si mëkatarë, gjithsesi edhe poeti “ Rrugës së tij ka ecur ”, pa e pranuar fajin se mbase faji gjithmonë ishte jetim. Veprimi i intelektualit gjykohej, kurse mosveprimi kategorizohej në oportunizëm duke bartur pasoja të rrezikshme, qoftë për veprime e qoftë për përmbajtjen e veprës së tij.
LERENI MOS PRISHNI QETËSINË POETITPoeti Ali Podrimja, “Për t’ia bërë një enciklopedi”, popullit të tij, sidomos “Në kohën kur bukë s’kishim për të ngrënë”, ishte me rrezik, por Ai i ka dëshmuar me vetëdije dhe me dashje i ka shkruar ato poezi, edhe atëherë kur ka parashikuar se nga vepra e tij mund t’i vijnë pasoja të rrezikshme, por me kujdes të shtuar arriti për t’i sfiduar ato kohëra, të cilat sipas poetit Sabit Rrustemi, Ai “Shkoi e u fsheh në sytë e Homerit/ Për një Iliadë shqiptare/ Tërë historinë e përbiroi nëpër rreshta poezish/ Dhe opusin popullor/ Duke i lënë të tjerët me gishta në gojë ”. Së këndejmi; pjesëmarrja e poetit në jetën publike ishte faj dhe lehtësisht mund të klasifikohej në një krim ideologjik. Fajësia e elitës intelektuale lidhej me angazhimin e tyre në funksion të idealit dhe emancipimit qytetar. Edhe sipas poezisë emblematike për fajin dhe fajësinë e Ali Podrimjes të Sabit Rrustemit, provë fajësimi ishte poezia dhe vet qenia fizike e poetit “ E sa fishkëllima pastaj për punët e pabëra ”, por ai ishte kryeneq, prandaj “Fund e krye botës i ra/ E te Ura e Shenjtë u kthye”, dhe pa qarë kokën për fajin që bartëte si kryqin në qafë, përkatësisht siç shprehet poeti “…atë kryq paqeje/ Që ne si të vegjël e bartëm në qafë ”, e pranoi se ishte fajtor për refrenin tashmë të njohur se “ Kosova është gjaku im që nuk falet ”, sigursht ishte kjo arsye pse ai kurrë nuk ishte penduar “Dhe (as) nuk është lutur për mëkatet e bëra dhe të pabëra”, shih nga kjo sintagmë poeti Sabit Rrustemi si ka arritur ta portretizoj figuren emblematike të poezisë shqipe, Ali Podrimjen:Ai sërish vjenNa buzëqesh dhe rrugën vazhdonMbase edhe kjo akuzëNuk e kthjellonLëreni mos ia prishni vetminëLe të shkruajë e le të çmendetLe të mbyllet në muzën e tijEdhe i’qind vjetEdhe i’mijë vjetSepse dënim më i rëndë nuk i përketAmen!…
Jo vetëm Poeti Ali Podrimja, por edhe vet Sabit Rrustemi , në raport me diktaturën komuniste kishte bërë shkelje të rregullave komuniste dhe të porosive ideologjike, që ishnin shndërruar në dogmë dhe si rregull i diktaturës komuniste. Andaj kjo poezi mund edhe të tipizohet si rrëfim i qëllimshëm i mëkatit, për të shpjeguar pse “ ALI PODRIMJA ISHTE FAJTOR ”, i cili kishte bërë aq shkelje të rregullave dhe veprime që turpëronin diktaturën e sistemit, e cila predikonte se i ishte pa mëkate.Nga ky prizëm, angazhimi intelektual i Ali Podrimjes, ishte veprim i Njeriut jomëkatar, kurse poezia e tij shpiente drejt një që e bënte në vazhdimësi Pushtuesi përmes Pushtetit që ushtronte dhe ai ish FAJTORI I VËRTETË .Ndryshe nga Pushtuesi, Ali Podrimja po edhe autori i kësaj poezie emblematike si poetë të rrallë të poezisë sonë, kishin dëshirë që Kosova dhe Kombi i Ynë, të shihte dritën dhe të jetonte në përspektivën e lirisë që thjeshtë i mungonte.PËRFUNDIMKjo metamorfozë poetike, e krijuar përmes kësaj poezie, manifestohet si ndryshim mjaftë i rëndësishëm në përceptimin tematik, që ka ndikuar në ndërtimin e motiveve dhe të mënyrës së shprehjes lirike.Gjithashtu metamorfoza poetike e krijuar nga Sabit Rrustemi, ka pësuar ndryshime kualitative duke kapur tërë zhvillimin historik e poetik të Ali Podrimjes, i cili gjatë tërë jetës ka kaluar dhe është zhvilluar shkallë-shkallë duke përjetuar faza të ndryshme, të rënda dhe tragjike. Prandaj edhe poezia e autorit por edhe e protagonistit të kësaj poezie kanë pësuar metamorfozë kualatitative, duke rritur cilësinë e shprehjes poetike, e cila është e prekshme, e dukshme dhe e përjetësuar përmes vargjeve. Metamorfoza “e fajit” që bart ALI PODRIMJA , edhe brenda poezisë është e çuditshme, por është materializuar, si ide tematike në mënyrë të suksesshme.Thënë troç, “fajtori” metaforik i Sabit Rrustemit është MERITORI Ali Podrimja , i cili poezinë shqipe e ngriti në piedestal… po, edhe vetë emrin e vet.
Sabit Rrustemi , Gjilan
ALI PODRIMJA ËSHTË FAJTORNë emër të poezisëNë emër të popullit lexuesAli Podrimja është fajtorSepse ka lëshuar thirrjeKushtrimBrenda tokës arbëroreHijës së sajKa parë vetëm zi dhe mace të zezaGjarpërin në zot duke kërkuarNjerëzit i ka harruarEmblemë të veten ka bërë kullënGurin ujin pyllin e pakufiE nuk i ka mjaftuar me kaqSytë na i ka verbuarSa n’këtë gazetë sa n’atë revistëSa n’këtë libër sa n’atë libërPër një estetikë qenqe që e ka parë tek të tjeraNjë kodërMe p’shtymëKa ngriturGjuhëve të botës është ngatërruarVetëm tatarisht nuk është lexuarNga endjet nëpër etniNjë lum dhembjesh ka sjellëE sa baladaDhe një det pikëllimiPër pamundësinë tonëNë rikthimin e etnisëA ju kujtohet çfarë tha në fillim”Miq Kosova është gjaku im që nuk falet”Tovona sa trimi e sa vasha u nis rrugës së amshimitNë altarin e lirisëEmër mbetiNjë pllakë guri e në kujtesëPër hatër të muzës së tijLumenj gjaqesh u derdhën deri tek kjo ditëDhe asnjëherë nuk është penduarMe një krenari të dalldisurKa deklamuar përkushtime për taVetëm në takime letrareRrugës së tyre ka ecurFigura të shumta ka rilindurPër t’ia bërë një enciklopediNë kohën kur bukë s’kishim për të ngrënëDhe një çatiShkoi e u fsheh në sytë e HomeritPër një Iliadë shqiptareTërë historinë e përbiroi nëpër rreshta poezishDhe opusin popullorDuke i lënë të tjerët me gishta në gojëE sa fishkëllima pastaj për punët e pabëraPër dashuritë e braktisuraPër vashat e plakuraFund e krye botës i raE te Ura e Shenjtë u kthyeMajë nuk la pa prekurE atdheun s’e shpëtoi nga tkurrjaVetëm deri te kjo Plisore ende nuk është ngjiturPër të parë shenjtërinëDhe atë kryq paqejeQë ne si të vegjël e bartëm në qafëVetëm atje nuk është ngjiturDhe nuk është lutur për mëkatet e bëra dhe të pabëraAi sërish vjenNa buzëqesh dhe rrugën vazhdonMbase edhe kjo akuzëNuk e kthjellonLereni mos prishni vetminëLe të shkruajë e le të çmendetLe të mbyllet në muzën e tijEdhe i’qind vjetEdhe i’mijë vjetSepse dënim më i rëndë nuk i përketAmen(Gjilan, 20 shtator 2002)P.s.Për herë të parë është lexuar në prani të Ali Podrimjes, në “Takimet e Dom Mikelit”, mbajtur në Stubëll, në fund të javës së tretë të shtatorit 2002, më pas kshtë botuar në disa gazeta letrare të atyre viteve , po edhe në librin tim të vitit 2007, i titulluar “Paqja e brishtë” , edituar nga Shtëpia botuese “Rozafa”, Prishtinë.