Shqiponja që nuk u shpërnda, por u trashëguar.
Në vitet ’90, kur fëmijët shqiptarë bënin shqiponjën me duar në oborrin e shkollës, në rrugicat e lagjes apo fshehurazi gjatë luftës, nuk kishte as “story”, as “like”. Kishte vetëm zemër. Ishte një gjest i thjeshtë, por i ngarkuar me kuptim: një kod i heshtur i përkatësisë, një shenjë e guximit, një kujtesë që nuk jemi vetëm.
Shqiponja me duar nuk ishte modë. Ishte mesazh. Ishte rezistencë. Ishte një mënyrë për të thënë “Jam këtu. Jam shqiptar. Nuk harroj.” Dhe kur lufta dogji shtëpi, libra, video, foto e kujtime, ajo shqiponjë mbeti e pashuar në zemrat tona. Shumë foto e video të atyre momenteve janë zhdukur, jo sepse nuk ishin të rëndësishme, por sepse nuk kishim ku t’i ruanim. Rrjetet sociale nuk ekzistonin. Kujtimet ruheshin në shpirt, jo në server.
Në Kosovë, ky simbol është trashëguar brez pas brezi. Qysh fëmijë, e mësonim nga të parët tanë dhe e bënim me krenari, madje shpesh luanim se kush po e bën më bukur. Nuk ishte ide e re, as e importuar. Ishte pjesë e natyrshme e identitetit tonë. Edhe sot, kur lexoj disa publikime që thonë se shqiponja me duar është bërë për herë të parë në vitin 2012, ndjej nevojën të saktësoj: në trojet shqiptare jashtë Shqipërisë, sidomos në Kosovë, ky gjest ka ekzistuar shumë më herët. Dhe besoj se këtë e ndajnë shumë shqiptarë që e kanë jetuar atë kohë.
E në diasporë, kjo shqiponjë ka qenë gjithmonë e pranishme, si një shenjë e lidhjes me rrënjët, e krenarisë së heshtur. Në Amerikë, shqiptarët e mërguar e kanë bërë këtë simbol me duar në çdo tubim, festë, apo fotografi familjare. Jo për t’u dukur, por për të mos harruar.
Sot, kur shqiponja bëhet për kamerë, për klikime, për ndjekës, është mirë të kujtojmë se dikur ajo bëhej për të mbijetuar. Për të treguar se jemi gjallë. Për të mbajtur gjallë një identitet që s’kishte zë, por kishte duar.
Në një foto të krijuar rishtazi, një burrë me plis të bardhë, me sy të menduar dhe duar të kryqëzuara në formën e shqiponjës, na kujton atë kohë. Një kohë kur krenaria nuk kishte nevojë për zhurmë. Vetëm për dinjitet.
“Shqiponja jonë nuk u shpërnda. U trashëgua. Nga duart e fëmijëve në shkollë, te duart e burrave në luftë. Pa ‘like’, pa ‘story’. Vetëm me zemër.”
Ky artikull është një thirrje për kujtesë. Për respekt ndaj atyre që bënë shqiponjën në heshtje. Dhe për ata që sot e bëjnë me zhurmë, që të mos harrojnë se ajo shqiponjë ka histori. Ka dhimbje. Ka krenari.
Shqiponja pa Wi-Fi: kur identiteti bëhej me duar, jo me mbishkrime.
Trashëgimi, jo trend, shqiponja që s’ka nevojë për autorësi.
Le ta ruajmë bashkë historinë që s’ka autor, por ka zemër.
Nëse edhe ju keni foto të vjetra, video, apo kujtime ku bëhej shqiponja me duar, qoftë në shkollë, në lagje, gjatë luftës apo pas saj, ju ftojmë t’i ndani me ne. Na shkruani, dërgoni imazhet tuaja, apo shprehni mendimin tuaj në koment. Kjo është histori e përbashkët, jo pronë e askujt. Le ta ruajmë dhe ta tregojmë bashkë.