Nën titullin “Serbia duhet t’i japë fund lojës së saj të dyfishtë”, e përditshmja e Cyrihut shkruan se Serbia, si vendi më i rëndësishëm në Ballkanin Perëndimor, duhet të marrë përgjegjësinë e saj për stabilitetin e rajonit dhe se BE-ja në të kundërt duhet të nxjerrë pasoja.
“Serbia, faktori përçarës i përjetshëm, ndihmësi i Rusisë, që i ofrohet Kremlinit si një portë për në Evropë. Serbia po armatoset për luftë në mënyrë që të ‘ta kthejë Kosovën në shtëpi’. Serbia, e cila ëndërron një ‘botë serbe’ që bashkon të gjithë serbët dhe për këtë arsye është e gatshme të pranojë shkatërrimin e vendeve fqinje. Imazhi që kanë shumë vende evropiane për shtetin më të madh të Ballkanit Perëndimor është i errët dhe e shtrembëruar. Por imazhi i shtrembëruar pranohet lehtësisht, sepse korrespondon me shabllonin e viteve nëntëdhjetë”, thotë autori Andreas Ernst, redaktor i politikës së jashtme në NZZ.
Duke kujtuar se ishte koha kur lideri i atëhershëm Sllobodan Millosheviç “përpiqej me forcë të farkëtonte një Serbi të madhe nga perandoria e vogël jugosllave”, në të cilën ai dështoi, autori shton se kohët e sotme janë të ndryshme. Serbia është e rrethuar nga anëtarët e NATO-s dhe BE-së. Trupat e kësaj aleance ushtarake janë të vendosura në Bosnje-Hercegovinë dhe Kosovë, dhe ajo më e rëndësishme është se Serbia është kandidate për anëtarësim në Bashkimin Evropian, qoftë edhe pa dëshirë, thotë Ernst.
Serbia është problem për rajonin, por edhe për BE-në
“Konfrontimi midis Evropës Perëndimore dhe Rusisë përfundimisht çoi në rimendimin e gjeopolitikës së BE-së dhe dëshirën për t’u zgjeruar në lindje. Kjo kufizon hapësirën e manovrimit të politikës së jashtme të kandidatëve të mëparshëm. Duhet pranuar që BE-ja është larg të qenit një bllok, por ushtron presion të konsiderueshëm mbi anëtarët dhe kandidatët për t’u rreshtuar frontalisht kundër sulmit rus ndaj Ukrainës”.
Ajo që është më e ndryshme në rajon nga vitet ’90 – përvoja e shpërbërjes së përgjakshme ua largoi serbëve, por edhe popujve të tjerë të rajonit, çdo dëshirë për aventura luftarake. Megjithatë, Serbia është problem jo vetëm për rajonin, por edhe për BE-në, shkruan gazeta zvicerane.
Më pas autori analizon problemin dhe thekson se “në dhjetë vitet e fundit Serbia është kthyer në një demokraci joliberale të dominuar nga një president autokratik” dhe tregon “tonin revanshist që ka mbizotëruar në vend dhe që e bën të pamundur normalizimin e marrëdhënieve me Kosovën, si dhe marrëdhënie të mira me fqinjët”.
Teksti identifikon modelin e qeverisjes politike në Serbi si gjeneratorin kryesor të këtyre problemeve – pas një përparimi të shkurtër demokratik, d.m.th. pas vdekjes së Zoran Gjinxhiçit, pasoi një seri mediokriteti në pushtet – dhe më pas erdhi Aleksandar Vuçiç në pushtet.
“Ai është një politikan i rangut të parë të fuqisë, i cili e zotëroi zanatin nën udhëheqjen e Millosheviçit si ministër i Informacionit”, shkruan NZZ. Në tekst thuhet se sundimi i tij është i pacenueshëm më së voni që nga viti 2017, që kur ai u bë kreu i shtetit.
“Që atëherë, ai ka riorganizuar me qëllim vendin sipas modelit hungarez, që do të thotë: ndarje e dobët e pushteteve, pushtet i fortë ekzekutiv dhe media me qëllime të mira. Kjo është bërë në masë të madhe”, shton autori.
Klientelizmi dhe Kosova
“Vendi ka ende një sistem klientelist të partisë në pushtet, i cili depërton thellë në shoqëri dhe i jep shumicës së popullsisë ndjenjën se në njëfarë mënyre po përfitojnë nga sundimi i Aleksandar Vuçiçit”, shkruan gazeta zvicerane. Thuhet se në këtë e ndihmon rritja solide ekonomike, e bazuar në investimet e huaja, të cilat llogarisin stabilitetin e sistemit.
Por, “klientelizmi është vetëm një shtyllë e legjitimitetit të sistemit të Vuçiçit. Problem tjetër është Kosova”, shton gazeta.
“Shumica e serbëve nuk janë pajtuar me humbjen e Kosovës, por në të njëjtën kohë e dinë se nuk do të mund ta kthejnë atë krahinë. Ky çorientim neurotik hap hapësirë për kuazi-politikën e atyre që janë në pushtet. Problemi shfrytëzohet në mënyrë propagandistike, por nuk zgjidhet. Vuçiç ka vite që ka përfituar nga kjo. Ai në shtëpi premton në shfaqje dramatike se kurrë nuk do ta njohë Kosovën. Në të njëjtën kohë, ai me gjakftohtësi bën lëshime ndaj ndërmjetësve perëndimorë, të cilat në fakt rezultojnë në njohjen de facto të shtetit të ri. Ai i përmbush këto lëshime ose jo, në varësi të interesave aktuale”, beson Ernst.
“Kjo lojë e dyfishtë është bërë natyrë e dytë për të me kalimin e viteve. Në këtë mënyrë ai fiton kohë. Në të njëjtën kohë, askush nuk e mbështet më shumë se kryeministri i Kosovës, Albin Kurti. Ai i sheh serbët ‘e tij’ të Kosovës kryesisht si një rrezik sigurie dhe si kolonën e pestë të Beogradit. Prandaj, ai refuzon t’u japë atyre vetëqeverisje kolektive dhe përpiqet t’i vërë nën kontroll. Propaganda mediatike e Beogradit e pranon këtë me mirënjohje duke përhapur histori të tmerrshme për “pogrome” dhe “spastrim etnik”. Dhe kush do të sjellë shpëtimin? Vetëm Vuçiç”.
Diplomacia e Brukselit dhe Uashingtonit
Shtylla e tretë, sipas autorit të tekstit, është diplomacia e Brukselit dhe Uashingtonit, të cilët besojnë se përmes Vuçiçit përfundimisht do ta zgjidhin problemin e Kosovës. Pavarësisht kritikave nga opozita, diplomatët në Uashington dhe Bruksel preferojnë të arrijnë një lloj marrëveshjeje me figurën dominuese sesa të presin kot derisa ai të largohet nga pushteti. Dhe Vuçiç, thekson autori, e ka të qartë se koncesionet do ta kërcënonin pozicionin e tij, ndaj preferon ta mbajë të hapur problemin e Kosovës.
Në fund, teksti sugjeron që Vuçiçit t’i jepet një zgjedhje – të zbatojë Marrëveshjen e Ohrit ose të heqë dorë nga aksesi në fondet evropiane.
“Nëse Serbia vazhdon të ndërhyjë në mënyrë destabilizuese në situatën e Kosovës, anulimi i qasjes në zonën pa viza Shengen për qytetarët e Serbisë duhet të rishqyrtohet”, thuhet në tekst.
Autori Andreas Ernst vëren se të njëjtat rregulla duhet të zbatohen për Prishtinën dhe refuzimin e saj për të futur autonomi të pjesshme për komunat me shumicë serbe dhjetë vjet pas nënshkrimit të Marrëveshjes së Brukselit.
Në fund theksohet parakushti për afrimin real të Serbisë ndaj BE-së.
“Supozimi për këtë është se sistemi i Vuçiçit është çmontuar. Para së gjithash, liria e medias duhet të rivendoset, në mënyrë që të artikulohet sërish publiku autentik serb”.
Në përfundim thuhet: “Serbia duhet të vendosë. Që ajo ta bëjë këtë, duhet t’i prezantohen qartë alternativat”.