Nuk ka asnjë vend në botë, ku nuk janë pasuar konflikte mes grupeve të ndryshme fetare.
Edhe nëse ka shumë vende që përpiqen të promovojnë tolerancë fetare, si për shembull Kanada, SHBA dhe Singapori, të gjitha ato kanë përjetuar në historinë e tyre tensione dhe konflikte fetare. Por ka gjithashtu edhe vende që dallohen për një tolerancë të lartë dhe harmoni mes grupeve të ndryshme fetare, si Sulltanati i Omanit, Maroku dhe Indonezia, ku fe dhe tradita të ndryshme jetojnë paqësisht me njëra-tjetrën.
Brenda këtij konteksti, Shqipëria dhe Kosova janë vende tipike të tolerancës fetare në rajon dhe në botë. Pavarësisht dallimeve fetare, respekti ndaj njëri-tjetrit dhe harmonia mes njerëzve është normë. Shembujt e familjeve me kombinime fetare dhe martesave midis besimtarëve të ndryshëm të njohura nga shoqëria, janë një dëshmi e qartë për qasjen e hapur dhe respektin ndaj ndryshimeve.
Ka shumë familje në Shqipëri dhe në Kosovë, por edhe në Maqedoninë e veriut, Luginës, Malit të zi, Çamëri, në mërgatë dhe e kudo ku jetojnë shqiptarët me një kombinim fetar, por ata jetojnë në harmoni dhe me respekt reciprok.
Nuk është e pazakontë që një anëtar i familjes të jetë mysliman, ndërsa një tjetër katolik ose ortodoks. Në fakt, ka shumë shembuj të tilla në këto rajone.
Ka gjithashtu raste martesash midis besimtarëve të ndryshëm fetarë që njihen në Shqipëri dhe në Kosovë. Ky është vetëm një tjetër shembull i tolerancës fetare dhe dhënies së vlerës në diversitetin dhe përfshirjen në shoqërinë shqiptare.
Natyrshëm, ka edhe disa shembuj familjesh, ku ka ndodhur tension apo konflikt për shkak të dallimeve fetare, por kjo nuk është norma. Si rregull, ka një lidhje kulturore të fortë dhe dëshira për bashkë ndarjen, pavarësisht dallimeve në besimet fetare.
Duhet theksuar se ndërmjetësimi i shkëputur nga religjioni në shoqëri është një proces me ndryshime të ngadaltë në mbarë botën. Në disa vende identifikohen me kulturën dhe traditat fetare, ndërsa në vende tjera, kjo është një ide e njohur prej viteve.
Megjithatë, është e rëndësishme të ndryshohet mendësia se ndryshimi fetar është gjë e keqe. Të ndryshmit në shoqëri mund të rrisin vlerën dhe ndjeshmëri më të pasur, nëse janë të hapur ndaj kulturave dhe religjioneve të tjera. Duke u nisur nga kjo, pranimi i ndryshmeve shoqërore dhe religjioze nuk do të thotë se një person humbet identitetin dhe besimin e tij. Shprehi për përdorimet dhe marrëdhëniet miqësore nën këto kushte përmirësojnë mundësitë për një shoqëri që ka ndjenjën e hapur dhe në një mjedis miqësor.
Po, duhet të jenë marrë masa për të parandaluar dhe ndaluar keqpërdorimet në liri të shprehjes. Në shoqëritë demokratike, liria e shprehjes është e vlefshme, por ajo ka kufizimet dhe përgjegjësitë e saj. Nëse ndonjë person abuzon me lirinë e tij në mënyra përçarëse dhe të rrezikshme, siç është keqpërdorimi i mesazheve fetare, duhet ndërmarrë masa ligjore për t’i ndaluar këto veprime dhe për t’u ndjekur ndëshkimet që i takojnë.
Shteti dhe ligji duhet të jenë në krah të qytetarëve dhe duhet të jenë të zbatueshëm në mbrojtjen e shoqërisë nga këto abuzime. Në të njëjtën kohë, mediat dhe gazetarët duhet të jenë të kujdesshëm dhe të kujdesen për të raportuar me saktësi dhe neutralitet, pa provokuar konflikte të panevojshme dhe duke respektuar vlerat dhe besimet e ndryshme të shoqërisë. Këto masa në përgjithësi do të ndihmonin në promovimin e tolerancës dhe harmonisë ndërmjet shoqërive dhe besimeve të ndryshme, dhe në ndalimin e përçarjeve dhe konflikteve të panevojshme.
Liria e shprehjes është e drejta themelore e njeriut për të shprehur lirshëm mendimi dhe bindjet e tij, pa u ndaluar nga shteti ose ndonjë autoritet tjetër. Kjo është një e drejtë e mbrojtur nga Konventa Evropiane për të Drejtat e Njeriut dhe Gjithëpërfshirëse Deklaratë Universale të Drejtave të Njeriut, dhe është shumë e rëndësishme në shoqëritë demokratike.
Liria e shprehjes nuk është e paufshme që do të thotë «e palëkundur, e pandryshueshme, e pa shkathtë», pasi mund të ketë kufizime ligjore nëse është e nevojshme për të mbrojtur interesat e tjera të shoqërisë dhe të shtetit. Për shembull, diskursi i urrejtjes dhe nxitja në dhunë nuk tolerohen, pasi këto mund të ndikojnë në rrezikimin e të drejtave të tjera të njeriut, si të drejtat në jetën e tij private dhe publike.
Nëse një person shfrytëzon lirinë e tij të shprehjes për të përhapur diskurse raciste, homofobi apo të tjera që provokojnë urrejtje dhe dhunë ndaj grupit të caktuar, atëherë kjo nuk do të tolerohet në shoqërinë demokratike. Sidoqoftë, liria e shprehjes për një opinion të ndryshëm, të jepet për diskutime paqësore dhe në mënyrë të qetë, pa provokuar pa nevojë.
Është e vërtetë që disa persona mund të përpiqen të përdorin lirinë e shprehjes për të përfituar interesat e tyre personale për famë. Kjo mund të ndodhë në disa mënyra, si përgjithësisht duke paraqitur opinionet e tyre në mënyrë negative të konfrontuara, duke iu referuar situatave nxitëse me urrejtje dhe ndasi shoqërore.
Në këto raste, është e rëndësishme që opinioni publik të mbahet i qetë dhe i durueshëm, dhe të mos ndjekë dhe të mos ndërgjegjësohet nga këto provokime. Gjithashtu, gazetarët dhe media duhet të jenë të kujdesshëm për të raportuar në mënyrë objektive dhe pa provokuar të panevojshmen.
Nëse njerëzit kuptojnë dhe respektojnë dallimet fetare midis tyre, mund të zvogëlojnë tensionet dhe konfliktet fetare dhe të ndërmarrin veprime të nevojshme për të arritur të gjithë cilësimin e tyre si një njerëzim i ndërgjegjshëm dhe i zotë që respekton e trajton njëri-tjetrin me kujdes dhe drejtësi, pavarësisht nga feja apo besimi i tyre.
Në këtë mënyrë, mundemi të krijojmë një shoqëri të harmonizuar dhe me lidhje të forta ndërmjet shoqërive të ndryshëm fetare dhe kulturore.
Shoqëria shqiptare është vërtet multi kulturore dhe multi fetare dhe njerëzit jetojnë në paqe dhe respekt të ndërsjellë. Ka shumë shembuj bashkëpunimi dhe solidariteti mes komuniteteve të ndryshme fetare me të cilat Shqipëria dhe Kosova mund të krenohen.
Në Shqipëri, rreth 60% e popullsisë janë myslimanë përqindja tjetër ndjekës të kishës ortodokse, katolike dhe grupe të vogla të tjera fetare.
Në Kosovë, përafërsisht 95% e popullsisë është myslimane, dhe ka gjithashtu një pakicë ortodokse dhe katolike romake. Në Kosovë janë të përfaqësuara edhe grupe të tjera fetare, por në numër shumë të vogël.
Është e rëndësishme të theksohet se këto shifra janë vetëm përllogaritje dhe se ka ndryshime të mëdha në praktikën dhe praktikën e secilës fe brenda këtyre grupeve. Është e vërtetë që shqiptarët në tersi kanë luajtur një rol të rëndësishëm në promovimin e tolerancës ndërfetare në Shqipëri dhe Kosovë.
Kultura dhe shoqëria shqiptare bazohet në idenë e vëllazërisë, e cila thekson ndarjen e gjuhës, kulturës, gjeografisë dhe vlerave, dhe kjo i ka hapur rrugën pranimit dhe integrimit të komuniteteve të ndryshme, dallimet fetare të të cilave nuk i kanë penguar duke jetuar së bashku në mënyrë vëllazërorë.
Megjithatë, është gjithashtu e rëndësishme të theksohet se edhe komunitetet e tjera etno-fetare në Shqipëri dhe Kosovë kanë luajtur një rol të rëndësishëm në promovimin e ndërfetarizmit dhe tolerancës. Është diversiteti i këtyre komuniteteve që, së bashku me një kuptim të përbashkët të kulturës dhe përvojave historike shqiptare, kanë ndihmuar në formimin e bashkëjetesës në paqe dhe harmoni në këto rajone. Zakonisht ekziston një afinitet i fortë kulturor dhe një dëshirë për bashkim, pavarësisht nga dallimet në besimet fetare.
Besim Laci – Gazetar i TV SYRI Zvicër